Festiwal Misteria Paschalia 2023

wtorek, 4 kwietnia 2023 - poniedziałek, 10 kwietnia 2023

  • wtorek, 4 kwietnia 2023 - poniedziałek, 10 kwietnia 2023
  • niedziela, 16 kwietnia 2023, 18:00
>

W nadchodzącym roku czeka nas wyjątkowa, 20. edycja Misteria Paschalia. Będzie ona okazją do wspomnieniowej podróży w przeszłość. Program skoncentruje się na celebracji historii festiwalu, jego wkładu w rozwój sektora muzyki dawnej w Polsce oraz niezwykłych więzi, które w tym czasie powstały.

A więc świętujemy! Przede wszystkim poprzez muzykę. Proponujemy wybór wybitnych dzieł znakomitych kompozytorów, które wielokrotnie gościły już na Festiwalu Misteria Paschalia, jak najsłynniejsze bodaj w historii opracowanie sekwencji Stabat Mater autorstwa Giovanniego Battisty Pergolesiego, Membra Jesu nostri Dietricha Buxtehudego czy wybór z Leçons de Tenebrae Marca-Antoine’a Charpentiera. Nie zabraknie też utworów, które wysłuchamy po raz pierwszy, jak oratorium Michelangela Falvettiego Il diluvio universale czy Da Jesus an dem Kreuze stund Heinricha Schütza. Usłyszymy to, co festiwalowa publiczność pokochała najbardziej: pieśni pasyjne, muzykę mistrzów francuskiego baroku i włoskiego Południa.

Świętujemy relacje, bo każdy festiwal powinien przede wszystkim łączyć. Do Krakowa wracają Vincent Dumestre z Le Poéme Harmonique oraz Christophe Rousset wraz z Les Talens Lyrique – dwa znakomite zespoły, które przez lata tworzyły historię festiwalu. Ich koncerty zabrzmią odpowiednio na otwarcie i zamknięcie głównego programu festiwalu. Wraca też Leonardo García Alarcón, a po raz pierwszy wystąpią u nas Sebastien Daucé i Ensemble Correspondances. Przywiozą ze sobą program przygotowany specjalnie na Festiwal Misteria Paschalia w 2020 roku, pamiętną edycję odwołaną u początku pandemii COVID-19. Będziemy mieli okazję usłyszeć ich dwukrotnie, w tym w Kopalni Soli „Wieliczka”, co od dawna było ich wielkim marzeniem.

Świętujemy młodość, energię i świeżość wykonania, które są istotnym elementem składowym festiwalu. Organizatorzy zawsze dbali o to, by prezentować młodych artystów oraz by umożliwić lokalnym twórcom współpracę z największymi światowymi artystami. Obydwie te misje wypełniamy, zapraszając na festiwal Cohaere Ensemble, grupę czterech młodych charyzmatycznych artystek ze Śląska.

Nowością będzie koncert w Wielkanoc obchodzoną w obrządku wschodnim, która w 2023 roku wypada tydzień po zakończeniu festiwalu. Został on włączony w główne pasmo wydarzeń, dlatego przyszłoroczna odsłona Misteria Paschalia potrwa dłużej niż zwykle. Koncert ten jest okazją, by wprowadzić festiwalową publiczność w muzykę dawną wschodnich regionów Europy o przepięknej i bogatej tradycji, która zbyt rzadko trafia do koncertowych programów. Zaprosiliśmy więc Ensemble Irini, młody zespół wokalny z Francji eksplorujący różnice i podobieństwa w tradycjach Wschodu i Zachodu, by połączyć je w programie poświęconym szeroko pojętej tajemnicy odrodzenia.

Jubileuszowa edycja festiwalu jest więc jednocześnie kolejną podróżą w świat muzyki dawnej, podróżą sentymentalną po bogatej historii tego wydarzenia i podróżą do jego korzeni. Jest także pewnego rodzaju rozdrożem: okazją, by czerpiąc z przeszłości, w piękny sposób zamknąć kolejny rozdział historii festiwalu i rozpocząć następny – równie fascynujący i pełen zachwytów.

Warto wspomnieć, że kreacja graficzna Misteria Paschalia 2023 powstała w miejscu, które festiwal zna od podszewki i stanowi jego dom – w KBF. Projekt czerpie inspirację z minimalizmu, średniowiecznych krojów pism, takich jak fraktura i bastarda, a także barokowych rycin, zwłaszcza autorstwa Rembrandta. Wykorzystanie złota jest nawiązaniem do jubileuszu, a trzy główne elementy kompozycji – do Trójcy Świętej.

4 kwietnia 2023, Wielki Wtorek | 19.00 
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej 
Le Poème Harmonique: STABAT MATER 

Rachel Redmond – sopran 
Victoire Bunel – mezzosopran 
Serge Goubioud, Hugues Primard – tenor 
Emmanuel Vistorky – baryton 
Le Poème Harmonique 
Vincent Dumestre – dyrygent, dyrektor artystyczny 

Stabat Mater intonacja 
Mo’ è benuto il Giovedì santu (anonim) tarantella
Stabat Mater (Manuscrit de Monopoli
Francesco Durante (1684–1755) Concerto per quartetto f-moll nr 1
Stabat Mater (Manuscrit d’Ostuni
Giovanni Battista Pergolesi (1710–1736) Stabat Mater 

Stabat Mater (1736) Giovanniego Battisty Pergolesiego przeszło próbę czasu, tak mało łaskawego dla wielu innych arcydzieł włoskiego baroku, w sposób zupełnie wyjątkowy. Od swych początków i na długo jeszcze przed przewrotem dokonanym w muzycznym świecie przez entuzjastów muzyki dawnej ta kompozycja cieszyła się nieustającym powodzeniem. Aż do czasów rewolucji francuskiej wykonywano ją podczas słynnych paryskich concerts spirituels, przez cały XIX wiek obecna była też zarówno w komentarzach znawców, jak i w obiegu koncertowym. Później nastąpił powrót do źródeł – a te najpełniej zgłębił Vincent Dumestre ze swoim zespołem Le Poème Harmonique. Poza instrumentarium i technikami gry z epoki postanowił zrekonstruować kontekst pierwszych neapolitańskich wykonań Stabat Mater. Były one jak najodleglejsze od tych, których zwykle słuchamy w komfortowych warunkach sali koncertowej. Stanowiły część jednej z charakterystycznych dla Neapolu wielkich procesji religijnych – tej organizowanej z okazji święta Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny przypadającego wówczas na piątek przed Niedzielą Palmową. Odbywała się ona w niezwykle gwarnej atmosferze miasta przy udziale mas wiernych. Utwór Pergolesiego wpalatano pomiędzy śpiewane przez bractwa prostsze, chóralne opracowania Stabat Mater oraz – co dla nas dzisiaj w tym kontekście raczej nieoczekiwane – ludowe tarantelle. 

5 kwietnia 2023, Wielka Środa | 19.00 
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Cohaere Ensemble: LAMENTACJE FRANCUSKIE 

Cohaere Ensemble: 
Marta Korbel, Katarzyna Olszewska – skrzypce
Marta Gawlas, Ana Fernández Anguita – flety
Natalia Reichert – altówka
Monika Hartmann – wiolonczela
Giulio Quirici – lutnia
Natalia Olczak – pozytyw/klawesyn 

Marc-Antoine Charpentier (1643–1704) Leçons des ténèbres 
Première leçon de ténèbres du Mercredi Saint H.120
Première leçon de ténèbres du Jeudy Saint H.121
Première leçon de ténèbres du Vendredi Saint H.122 
Marin Marais (1656–1728) Pièces en trio 
Suite à 3 g-moll (wybrane części) 
Suite à 3 B-dur (wybrane części) 

Ceremonia ciemnych jutrzni jest jedną z najbardziej teatralnych, a jednocześnie poruszających, form liturgii Wielkiego Tygodnia. W wyniku XX-wiecznych reform została przez Kościół zarzucona i zapomniana, ale jej wspomnienie przeżyło w muzyce pisanej specjalnie z myślą o niej. Szczególnie wiele powstało ich we Francji w czasach panowania Ludwika XIV. Niemal każdy liczący się kompozytor próbował w tej dziedzinie sił – Couperin, Lambert, Delalande – jednak najwięcej umuzycznionych Leçons de ténèbres pozostawił po sobie Marc-Antoine Charpentier. Wszystkie jego opracowania, mimo że różnorodne i komponowane na rozmaite składy wykonawcze, napisane są z równie głębokim zrozumieniem przypisanego ciemnym jutrzniom tekstu Lamentacji Jeremiasza. Barok rozmiłowany był w uroczystościach żałobnych; wszystko, co związane ze śmiercią i przemijaniem, celebrowano w niezwykle odświętny i wyszukany sposób. W czasie ciemnych jutrzni po odśpiewaniu kolejnych części liturgii gaszono po jednej świece symbolizujące apostołów opuszczających Chrystusa. Światło powrócić miało dopiero w dzień Wielkanocy. Nabożeństwo to było jednym z najpopularniejszych w XVII- i XVIII-wiecznej Francji. Tłumy garnęły do kościołów jak do opery, a głównym odpowiedzialnym za ten fenomen był właśnie Charpentier. To on, pisząc swoje Leçons, podarował muzyce francuskiej nowy gatunek, który miał kwitnąć bujnie jeszcze przez kilkadziesiąt następnych lat. 

6 kwietnia 2023, Wielki Czwartek | 20.00 
Filharmonia im. K. Szymanowskiego w Krakowie 
Ensemble Correspondances: MEMBRA JESU NOSTRI 

Lucile Richardot – kontralt
Ensemble Correspondances 
Sébastien Daucé – dyrygent, klawesyn, dyrektor artystyczny 

Dietrich Buxtehude (1637–1707) Membra Jesu nostri 
Heinrich Schütz (1585–1672) Da Jesus an dem Kreuze stund 

To, że możemy dzisiaj słuchać Membra Jesu Nostri Buxtehudego, zawdzięczamy szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i oddanemu miłośnikowi jego talentu w osobie szwedzkiego kapelmistrza Gustafa Dübena. Panowie prawdopodobnie nigdy się nie spotkali, choć żywo ze sobą korespondowali. Mieszkający w Lubece Buxtehude przesyłał do Sztokholmu odpisy swoich kompozycji lub materiały do ich skopiowania. Być może niektóre z nich powstawały na specjalne zamówienie Dübena – tak jak zadedykowane mu Membra Jesu nostri. Wyłącznie dzięki jego staraniom ocalała spora część dorobku Buxtehudego. W Lubece nie zachowało się prawie nic – przetrwały za to szwedzkie kopie. Membra Jesu nostri to skomponowany w 1680 roku cykl siedmiu niedługich kantat z łacińskimi tekstami. Łączący kolejne ogniwa temat – kontemplacja części ciała ukrzyżowanego Chrystusa: kolejno stóp, kolan, dłoni, boków, piersi, serca i twarzy – sprawia, że traktuje się je niekiedy jako prawzór luterańskiego oratorium. Innym twórcą, który położył podwaliny pod powstanie tej formy, był Heinrich Schütz. W Da Jesus an dem Kreuze stund (1645) umuzycznił siedem ostatnich słów Jezusa na krzyżu. Tutaj, w przeciwieństwie do swoich ascetycznych pasji utrzymanych w archaicznej konwencji a cappella, połączył nowoczesny, zapożyczony z włoskiej opery recytatyw z chorałem luterańskim – czyli stworzył schemat, na którym za sto lat Johann Sebastian Bach oprze swoje nieśmiertelne kantaty, oratoria i pasje. 

7 kwietnia 2023, Wielki Piątek | 20.00 
Filharmonia im. K. Szymanowskiego w Krakowie 
Cappella Mediterranea: IL DILUVIO UNIVERSALE 

Rad: Mariana Flores – sopran 
Noè: Valerio Contaldo – tenor 
Dio: Matteo Bellotto – bas 
Aqua: TBA – sopran 
Natura Humana: Ana Vieira Leite – sopran 
Giustizia Divina: Alessandro Giangrande – alt 
Morte: TBA – tenor 
Cappella Mediterranea 
Leonardo García Alarcón – dyrygent, klawesyn, dyrektor artystyczny 

Michelangelo Falvetti (1642–1693) Il diluvio universale 

Nazwisko Michelangela Falvettiego rzadko pojawia się nawet w tych bardziej pogłębionych i wnikliwych opracowaniach historii muzyki. Dość powiedzieć, że w wielkiej pięciotomowej Oxford History of Western Music Richarda Taruskina na przestrzeni czterech tysięcy stron nie został on wspomniany ani razu. Jego utwory pojawiły się w ostatnich latach w obiegu koncertowym dzięki entuzjazmowi Leonarda Garcíi Alarcóna, który zachwyciwszy się nim, postanowił przywrócić współczesności twórczość XVII-wiecznego kapelmistrza katedry w sycylijskiej Messynie. W przypadku Il diluvio universale (1682) motywacja Alarcóna była dwojaka: jego uwagę zwróciła nie tylko wybitna muzyka, ale też temat – zesłany przez Boga za karę potop, z którego ocaleć mieli jedynie Noe z rodziną i zebrane na ich arce zwierzęta, para z każdego gatunku. Ta historia od dziecka pobudzała wyobraźnię dyrygenta, a musiała pobudzić też z wielką mocą inwencję kompozytorską Falvettiego, bo partytura oratorium mieni się barwami i skrzy emocjami silniej niż niejedna opera z tamtej epoki. Alarcón przebywał akurat na Sycylii, kiedy otrzymał nuty dzieła od Vincenza Di Betty. Uderzyło go, jak szczególnie temat ten oddziałuje właśnie tam, na wyspie: „Studiując ten utwór, zrozumiałem, w jakim stopniu jest oczywiste, że to miejsce, ze wszystkich stron otoczone wodą, zainspirowało kompozytora do napisania muzyki zdolnej wyrazić uczucia zawarte w tej tak nadzwyczajnej opowieści”. 

8 kwietnia, Wielka Sobota | 20.30 
Kaplica św. Kingi, Kopalnia Soli „Wieliczka” 
Ensemble Correspondances: NA DWORZE LUDWIKA XIII 

Ensemble Correspondances 
Sébastien Daucé – dyrygent, klawesyn, dyrektor artystyczny 

W programie: Antoine Boësset, Etienne Moulinié, Jacques Champion de Chambonnières, Louis Couperin, François de Chancy

„Nigdy przepych i dworność nie objawiły się we Francji w takim blasku, jak w ostatnich latach panowania Henryka II” – tak Madame de la Fayette zaczyna swoją słynną powieść Księżna de Clèves (1678). Tym samym zdaniem można by opisać także Luwr epoki Ludwika XIII (1601–1643), ponieważ zachował on wiele form z nieodległych jeszcze, a opisywanych przez autorkę czasów Walezjuszy, którzy twórczość artystów, spektakl i wystawną fetę uczynili nieodłącznymi narzędziami sprawowania władzy. Sztuka, a zwłaszcza muzyka, była odtąd niezbywalnym elementem dworskiego ceremoniału podkreślającego niemal boski status króla. Na przełomie XVI i XVII wieku wykształciły się też bardziej intymne, salonowe wzory rozrywek – pozbawione monarszego rozmachu, ale nadzwyczaj wyrafinowane. Przeniknąwszy na dwór, do zwyczajowej pompy i splendoru dodały delikatną uczuciowość, czyniąc Luwr jednym z najoryginalniejszych centrów artystycznych Europy. Postać Ludwika XIII jawi się jako nieco zapomniana. Za życia przyćmiony przez kardynała Richelieu, po śmierci przez swojego syna Króla Słońce nie zapisał się w dziejach szczególnie wyraziście. W historii muzyki jego imię na zawsze pozostanie jednak połączone z air de cour – solową pieśnią z akompaniamentem instrumentów, która wyparła z królewskich komnat utwory wielogłosowe. Właśnie te subtelne miniatury, ze swoim charakterystycznym językiem melodycznym i harmonicznym, przygotowały grunt pod powstanie francuskiej opery w latach 70. XVII stulecia. 

9 kwietnia, Niedziela Wielkanocna | 18.00 
Filharmonia im. K. Szymanowskiego w Krakowie
Les Talens Lyriques: MOZART I PRZYJACIELE 

Benjamin Appl – baryton 
Les Talens Lyriques 
Christophe Rousset – dyrygent, dyrektor artystyczny 

Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791)
Rivolgete a lui lo sguardo (Così fan tutte KV 588), Mentre ti lascio, oh figlia KV 513 
Giuseppe Sarti (1729–1802) Come un agnello (Fra i due litiganti il terzo gode
Wolfgang Amadeus Mozart La clemenza di Tito KV 621, uwertura 
Joseph Haydn (1732–1809) Chi spira e non spera (L’anima del Filosofo Hob. XXVIII:13) 
Wolfgang Amadeus Mozart Io ti lascio, o cara, addio KV A245/621a, Un bacio di mano KV 541 
*** 
Wolfgang Amadeus Mozart Symfonia nr 36 C-dur „Linzka“ KV 425 
Vicente Martín y Soler (1754–1806) Dov’è dunque il mio ben?… Vo’ dall’infami viscere (Una cosa rara
Antonio Salieri (1750–1825) Torbido mar che freme (La passione di nostro Signore Gesù Cristo)  
Wolfgang Amadeus Mozart Hai già vinta… Vedrò mentr’io sospiro (Le nozze di Figaro KV 492) 

Tak nawykliśmy do myślenia o historii muzyki jako narracji o wybitnych jednostkach, że z trudem dostrzegamy, iż przytłaczająca większość z nich nie żyła we „wspaniałym odosobnieniu” i nie zamieszkiwała podniebnych sfer własnej wielkości, ale na co dzień kontaktowała się z dziesiątkami innych kompozytorów i muzyków, co znajdowało też odbicie ich twórczości. Charakterystyczne, że w opowieści o Mozarcie pojawiają się najczęściej dwa nazwiska: to dobry i poczciwy Papa Haydn, wcielający archetyp sędziwego mistrza z zadowoleniem obserwującego imponujące postępy swojego następcy, oraz Salieri – w masowej wyobraźni pozbawiony talentu wyrobnik przez zawiść popchnięty do zbrodni. I żadne najbardziej nawet rzetelne artykuły naukowe ani podejmowane przez licznych artystów próby rehabilitacji tego ostatniego nie są w stanie zupełnie odkłamać utrwalonego w nas obrazu. Wpisuje się on bowiem doskonale w wizję Mozarta jako genialnego anioła muzyki, przeciwko któremu wystąpił morderczy duch przeciętności. Tymczasem sprawy miały się zgoła inaczej. Mozart stale śledził dokonania kolegów, co więcej, nierzadko wchodził z nimi w przyjacielską współpracę – również z Salierim. Podczas wielkanocnego koncertu Christophe Rousset wraz z Les Talens Lyriques pokażą twórczość Wolfganga Amadeusza na tle szerokiej panoramy wiedeńskiego klasycyzmu, wykonując nie tylko utwory kompozytorów, których autor Wesela Figara znał i cenił, ale też te, które on sam komponował jako wstawki do dzieł innych. 

16 kwietnia, Niedziela Wielkanocna w Kościołach wschodnich | 18.00 
Aula bł. Jakuba
Ensemble Irini: LE PRINTEMPS SACRÉ 

Ensemble Irini 
Lila Hajosi – dyrygentka, dyrektorka artystyczna 

Święta Wiosna
Życie | Śmierć | Odrodzenie
Motety Heinricha Isaaca | pieśni liturgiczne Gruzji XV–XVI wieku 

Łączący muzykę Wschodu i Zachodu program przygotowany przez Ensemble Irini pomyślany został jako oda do życia, radości i nadziei. Poprzez te emocje i wartości nie tylko głęboko wyraża prawdę święta zmartwychwstania, ale też próbuje zdefiniować je na tle kryzysów, jakie obecnie przeżywamy. Wybrane utwory zostały zestawione w alegoryczną narrację o paralelnych losach XV-wiecznych Florencji i Gruzji, którymi w podobnym czasie wstrząsnęły tragiczne wydarzenia. W tej pierwszej działał Heinrich Isaac, kompozytor rzadko dziś przypominany, a w swojej epoce jeden z głównych konkurentów wielkiego Josquina des Prés. Pochodził najprawdopodobniej z Flandrii, ale większą część życia spędził we Włoszech. Po śmierci Wawrzyńca Wspaniałego, jego mecenasa, oraz spaleniu na stosie kaznodziei-reformatora Savonaroli, Florencją targały niepokoje. Isaac opuścił więc drogie mu miasto, by wrócić do niego na stałe dopiero po kilkunastu latach. W tym samym okresie Gruzję, osłabioną licznymi najazdami wojsk sąsiednich krajów, podzielono na trzy mniejsze królestwa, a klasztor Gelati, jej muzyczne centrum, w 1510 roku spaliła osmańska armia. To, że w państwie przez całe stulecia nieustannie targanym wojnami zachowały się tak imponujące muzyczne tradycje, zdaje się cudem. Sam fakt ich istnienia każe myśleć o tym, że zmartwychwstanie, jako idea, może silnie rezonować także i w tym kontekście — sztuki, która niszczona, odradza się stale dzięki wysiłkom kochających ją ludzi. 

OK Nasz strona korzysta z plików cookies w celach statystycznych, marketingowych i promocyjnych. Możesz wyłączyć tą opcję w ustawieniach prywatności swojej przeglądarki.