Ścieżkami wschodnich sąsiadów

Środek transportu

Czy wiecie, że to właśnie w Krakowie po raz pierwszy na świecie ukazały się druki cyrylicą? Ich wydawaniem zajmowała się założona w 1491 roku specjalistyczna oficyna Szwajpolta Fiola ukierunkowana na zaopatrzenie rynku ruskiego i ukraińskiego, co jak na XV-wieczne drukarstwo było dość odważnym przedsięwzięciem. Fiol stanął wprawdzie przed sądem biskupim, który zakazał mu druku i rozpowszechniania ksiąg cyrylickich, jednak jego inicjatywa jest ważnym elementem bogatej historii krakowsko-ukraińskiej, sięgającej jeszcze czasów średniowiecza, kiedy przez Lwów i Kraków przebiegał szlak handlu lewantyńskiego.
Stopień wzajemnego oddziaływania Krakowa i Ukrainy zmieniał się na przestrzeni dziejów. Szczególnie ważną rolę nasze miasto odegrało w początkach XX wieku, gdy działały tu liczne ukraińskie stowarzyszenia kulturalne, polityczne i społeczne, zaś po wybuchu II wojny światowej dla wielu wschodnich sąsiadów Kraków stał się nieformalną „stolicą” i pierwszym przystankiem w drodze do kolejnych centrów emigracji.
Dzisiaj o wkładzie społeczności ukraińskiej w życie Krakowie nie trzeba nikogo przekonywać, zaś spojrzenie w przeszłość, które proponuje niniejsza wycieczka, pozwoli spojrzeć na miasto przez pryzmat jego wielokulturowej spuścizny.

Spacer śladami ukraińskimi rozpoczniemy od greckokatolickiej cerkwi Podwyższenia Krzyża Świętego oraz umieszczonego na jej ścianie pomnika upamiętniającego ofiary Wielkiego Głodu na Ukrainie. Położony w okolicach cerkwi rejon Plant nazywano niegdyś „ruskim kołem” – urządzano tu barwne i uroczyste święto Jordanu, liturgiczne poświęcenie wody ustanowione w Kościele wschodnim w IV wieku na pamiątkę chrztu Chrystusa.

Kolejnym punktem wędrówki przez Kraków jest Uniwersytet Jagielloński: jego najstarszy budynek, czyli Collegium Maius, i XIX-wieczne Collegium Novum. Ta wizyta przywoła związane z uczelnią ważne postaci polsko-ukraińskiej historii. Należy do nich m.in. Jurij Drohobycz (Jurij Kotermak), doktor medycyny, astrolog, filozof, humanista, rektor Uniwersytetu Bolońskiego i profesor Akademii Krakowskiej, prawdopodobnie jeden z wykładowców Mikołaja Kopernika. Trzeba także wspomnieć o Andrzeju Szeptyckim, wnuku Aleksandra Fredry, uczniu Gimnazjum św. Anny i studencie prawa krakowskiej uczelni, a później ważnej osobistości życia religijnego, politycznego i społecznego. Już jako arcybiskup metropolita lwowsko-halicki znany był jako orędownik zjednoczenia prawosławia z grekokatolicyzmem oraz wszystkich Ukraińców w jednej wierze oraz działacz na rzecz wolnej Ukrainy. 

Spacer kończymy na cmentarzu Rakowickim – w miejscu ważnym także dla pamięci ukraińskiej. Odnajdziemy tu groby wybitnych artystów, profesorów i wojskowych pochodzących z Ukrainy. Do ich grona należy zaliczyć prozaika, poetę i literaturoznawcę oraz senatora RP Bohdana Łepkiego (1872-1941; jego grób znajduje się w kwaterze XXXIV), artystę malarza, grafika i wykładowcę krakowskiej ASP Leona Getza (1896-1971; kwatera 69A) czy Stepana Smal-Stockiego (1859-1938; kwatera XXXIV). Ten ostatni, znakomity slawista, historyk literatury, działacz społeczny i poseł do parlamentu Austrii, stworzył fonetyczną pisownię języka ukraińskiego obowiązującą w szkołach monarchii austro-węgierskiej, a także jako pierwszy zastąpił używany od stuleci przymiotnik „ruski” przymiotnikiem „ukraiński” w odniesieniu do tego języka i narodowości.
Krakowska nekropolia to także miejsce pochówku zmarłych z obozu dla internowanych nr 1 działającego w Krakowie-Dąbiu w latach 1918-1921. Obóz służył jako miejsce osadzenia jeńców wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Panujące tam warunki – przepełnienie, braki w aprowizacji, epidemie tyfusu i czerwonki – spowodowały śmierć wielu osadzonych. Upamiętnia ich wzniesiony w 2000 roku w kwaterze XXVII cmentarza Rakowickiego pomnik-kurhan zaprojektowany przez ukraińskiego rzeźbiarza Teodora Pretoriusa.

Spacer powstał we współpracy z Konsulatem Generalnym Ukrainy w Krakowie oraz Biurem Współpracy Zagranicznej Kancelarii Prezydenta Miasta Krakowa.

OK Nasz strona korzysta z plików cookies w celach statystycznych, marketingowych i promocyjnych. Możesz wyłączyć tą opcję w ustawieniach prywatności swojej przeglądarki.