Założony przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364 roku jest najstarszą w Polsce i drugą (po Pradze) uczelnią w tej części Europy. Collegium Maius – najstarszy polski budynek uniwersytecki liczy już ponad 500 lat.

Uniwersytet Jagielloński, założony przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364 roku jako Akademia Krakowska, jest najstarszą polską uczelnią i drugą w tej części Europy (po Pradze, 1348 r.). Jednak po śmierci monarchy akademia podupadła. Jej rozkwit w XV wieku był zasługą królowej Jadwigi (1373-1399), dziś świętej, która uzyskała od papieża zgodę na utworzenie brakującego prestiżowego wydziału teologicznego, a w testamencie zapisała fundusze na renowację uczelni. Jej mąż król Władysław Jagiełło przekazał Akademii Krakowskiej kamienicę na rogu obecnych ulic św. Anny i Jagiellońskiej, gdzie w 1400 roku ponownie rozpoczęto wykłady. W XV wieku z połączenia z sąsiednimi budynkami powstało tu Collegium Maius z dziedzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami.

W tamtym czasie Akademia Krakowska przyciągała studentów z całej Europy. Słynęła zwłaszcza z nauki prawa, matematyki i astronomii. W latach 1491-1495 studentem uczelni był astronom Mikołaj Kopernik, późniejszy twórca nowożytnej heliocentrycznej wizji Układu Słonecznego. Według legendy kilka lat później na krakowskiej akademii tajniki magii i czarnoksięstwa zgłębiali doktor Faust oraz polski alchemik mistrz Twardowski. W podobnym czasie w progi uczelni wstąpiła ponoć – w męskim przebraniu (kobiety długo jeszcze nie mogły studiować na uniwersytecie) – legendarna pierwsza studentka Nawojka.

Ponowny rozkwit uczelnia (w hołdzie królewskim fundatorom nazwana w 1817 roku Uniwersytetem Jagiellońskim) przeżyła w 2. połowie XIX wieku, kiedy przybywali tu Polacy ze wszystkich zaborów, aby studiować w ojczystym języku. Kwitły zarówno nauki matematyczno-przyrodnicze, jak i humanistyczne. Także w XX wieku, pomimo politycznych zawirowań okresu PRL-u, uniwersytet zachował wysoką pozycję. Wśród słynnych absolwentów z ubiegłego wieku znaleźli się nobliści Ivo Andrić i Wisława Szymborska oraz Karol Wojtyła, przyszły papież Jan Paweł II.

Collegium Maius to wspaniały przykład architektury gotyckiej. Parter zajmują sale nazywane lektoriami, w których niegdyś prowadzono wykłady. Sale I piętra – Libraria, Stuba Communis i Aula – do dziś służą reprezentacyjnym celom uczelni, jak posiedzenia senatu, wybory rektorów, ważne spotkania i konferencje. Do końca XVIII wieku w Collegium Maius mieściły się mieszkania profesorów teologii – zachowały się prowadzące do nich wejścia z dziedzińca.

W XX wieku w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego znalazły schronienie akademickie zbiory dzieł sztuki i pamiątek oraz kolekcja instrumentów naukowych. W tzw. pokoju Kopernika mieści się m.in. unikatowy zespół instrumentów astronomiczno-astrologicznych z II połowy XV wieku.

Zobacz także:

• oryginalny gotycki portal nad wejściem głównym
• wykusz Stuby Communis (izby wspólnej, w której niegdyś profesorowie spożywali posiłki)
• arkadowy dziedziniec z reprezentacyjnymi schodami „profesorskimi” prowadzącymi na ganek 1. piętra, kryształowe sklepienia krużganków
  zabytkowa studnia
• na piętrze Porta Aurea – gotyckie wejście do Librarii (biblioteki)
• współczesny grający zegar z ruchomymi postaciami związanymi z historią uniwersytetu
• zabytkowe instrumenty naukowe i insygnia rektorskie, astrolabium arabskie z 1054 roku, Globus Jagielloński – pierwszy znany globus, na którym umieszczono odkrytą właśnie Amerykę
• stauetka Oscara przekazana przez reżysera Andrzeja Wajdę, medal Nagrody Nobla podarowany przez poetkę Wisławę Szymborską, złoty medal olimpijski Roberta Korzeniowskiego
• otwarty Ogród Profesorski
• Collegium Iuridicum (ul. Grodzka 53), jeden z najstarszych budynków Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało na początku XV wieku i przeznaczone było dla prawników – stąd jego nazwa
• Collegium Novum (ul. Gołębia 24) wzniesiona w latach 80. XIX wieku siedziba władz uniwersytetu oraz miejsce ważnych wydarzeń w życiu uczelni; w auli odbywają się m.in. promocje doktorskie, tutaj też nadaje się doktoraty honoris causa

Wejście na dziedziniec Collegium Maius codziennie 9.00-17.00, wstęp wolny.