Imponująca liczba eksponatów, nowatorskie ujęcie wyjątkowego tematu, znamienite zabytki z kolekcji publicznych, kościelnych i prywatnych. Wystawa Obraz złotego wieku, która odbędzie się w dniach 15 września – 14 grudnia 2023 roku w Zamku Królewskim na Wawelu, ukaże rozkwit kultury i sztuki w państwie polsko-litewskim pod panowaniem Zygmunta I i Zygmunta Augusta.

W XVI wieku Polska była jednym z największych państw w ówczesnej Europie – potęgą militarną, polityczną i ekonomiczną. Nastąpił wówczas znaczący rozwój nauki, kultury i sztuki. Wzrastały miasta, dynamicznie rozwijał się handel. Złoty wiek to również okres reformacji oraz promocji języka polskiego. Zorganizowana na Wawelu wystawa Obraz złotego wieku ukaże znaczenie i siłę obrazu – we wszelkich odmianach i znaczeniach tego terminu – w szeroko rozumianej kulturze epoki jagiellońskiej.

Wystawa monumentalna
Obraz złotego wieku to wystawa monumentalna. Rozlokowana będzie w dwudziestu salach renesansowego pałacu królewskiego, które były świadkami wydarzeń związanych z życiem i działalnością ostatnich Jagiellonów. Wykorzystanie tych pomieszczeń stworzy jedyną w swoim rodzaju okazję do prezentacji zgromadzonych eksponatów w historycznym kontekście.

Głównym założeniem ekspozycji jest zgodne z realiami epoki przedstawienie dziedzictwa kulturalnego i artystycznego krajów pozostających pod berłem ostatnich Jagiellonów. Ekspozycję uświetnią zatem nie tylko znane powszechnie i niezwykle znaczące dzieła sztuki, ale też wiele zabytków nowo odkrytych, mało znanych lub dotąd w Polsce niepokazywanych.

Tytułowy „obraz” obejmuje dzieła wykonane z rozmaitych materiałów i z użyciem wielu technik – reprezentujących malarstwo tablicowe, malarstwo na płótnie, miniatury książkowe, rzeźby w drewnie i kamieniu, złotnictwo, hafciarstwo i tkactwo. Szczególne miejsce zajmą druki jako rewolucyjne medium służące propagowaniu nowych idei, a także grafiki, których używano jako powszechnie dostępnych wzorów artystycznych.

Obraz różnorodny i panoramiczny
Ekspozycję otworzy sala poświęcona tematowi rozszerzenia obrazu świata u progu ery nowożytnej, w której centralne miejsce zajmie dzieło polskiego historiografa, medyka i geografa, kanonika krakowskiego Macieja z Miechowa – słynny Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europeana, przetłumaczony na wiele języków.

Kameralne wnętrze sypialni Zygmunta I stwarza unikatowe warunki dla ukazania roli obrazu w pobożności prywatnej. Najpewniej w tym miejscu król korzystał z modlitewnika zawierającego liczne całostronicowe miniatury. Jedna z nich przedstawia monarchę przyjmującego komunię z rąk Umęczonego Chrystusa. Obraz ten oglądany będzie w miejscu, w którym, jak świadczą źródła, władca zmarł w niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w 1548 roku.

Trudno o lepsze miejsce niż sala Poselska, by ukazać problematykę związaną z humanizmem renesansowym, który łączył dwie tradycje: pogańską i chrześcijańską. Zachowane do dzisiaj malowidło pod stropem przedstawia alegoryczny wykład na temat życia człowieka. Jego źródłem była rozprawa greckiego filozofa o imieniu Kebes, która cieszyła się ogromną popularnością w całej Europie. Na wawelskiej wystawie można będzie zapoznać się z licznymi wydaniami tego dzieła, a także pisanym ręcznie, iluminowanym jego tłumaczeniem na język włoski z 1551 roku, obecnie przechowywanym w medycejskiej bibliotece Laurenziana we Florencji. Ze stropu nakrywającego salę Poselską wyjętych zostanie trzydzieści wyrzeźbionych w warsztacie Sebastiana Tauerbacha głów ludzkich ukazujących różne typy współczesne i antyczne. Odwiedzający będą mogli stanąć z nimi „twarzą w twarz”. W tym samym miejscu znajdą się też materialne dowody osobistych kontaktów polskich humanistów z jednym z największych naukowych i moralnych autorytetów epoki, Erazmem z Rotterdamu.

Ponad 400 eksponatów sprowadzonych z całego świata
Wielkim wydarzeniem będzie obecność najwybitniejszych renesansowych dzieł gliptycznych, czyli rzeźbionych w kamieniach półszlachetnych miniaturowych portretów Zygmunta Augusta, królowej Bony i Barbary Radziwiłłówny, których autorem był Gian Jacopo Caraglio. Pierwszy raz w Polsce będzie pokazany portret kobiety w podeszłym wieku, identyfikowanej z królową Anną Jagiellonką, należący do zbiorów Rijksmuseum w Amsterdamie. Swoją polską premierę będzie miała też tłoczona w skórze tarcza z portretem Zygmunta Augusta (Livrustkammaren w Sztokholmie). To jedynie wybrane przykłady spośród znakomitych dzieł, które udało się sprowadzić z różnych stron Polski i świata.

Który z zaprezentowanych tematów dotyczących czasów ostatnich Jagiellonów zaintryguje odwiedzających? Które spośród renesansowych arcydzieł oczaruje ich najbardziej? Zapraszamy już od 15 września. Przez trzy miesiące królewską rezydencję na Wawelu zapełni niemal 400 eksponatów sprowadzonych z całego świata, m.in. z Bodleian Library w Oksfordzie, British Library w Londynie, Metropolitan Museum w Nowym Jorku, Luwru w Paryżu, Livrustkammaren w Sztokholmie, Muzeum Narodowego w Pradze czy Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie.

Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny skierowany zarówno do dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych.