Plac Wolnica

Dzisiejszy plac Wolnica jest częścią dawnego rynku miasta Kazimierza: tedy niegdyś biegł handlowy szlak solny prowadzący w kierunku Wieliczki i Bochni.

Na wzór Krakowa sąsiednie miasto Kazimierz niedługo po lokacji w XIV wieku wytyczyło swój rynek, przez którego środek biegł handlowy szlak solny (dzisiejszą ulicą Krakowską), prowadzący w kierunku Wieliczki i Bochni. Wielki plac (o rozmiarach 195 metrów na 195 metrów) był centrum administracyjno-handlowym. Wzniesiono tu ratusz (który zachował się do dziś), wagę oraz postrzygalnię, a jatki i kramy sukiennicze dzieliły go na dwie części. Raz w tygodniu, w soboty, handlowali tu również działający poza cechem rzeźnicy. Od tego przywileju – forum liberum (prawa wolnego handlu) – wzięła się używana obecnie nazwa placu.

Dzisiejszy plac Wolnica, o połowę mniejszy od pierwotnego, swoje granice zyskał po włączeniu Kazimierza do Krakowa w 1800 roku. W jego południowo-wschodniej części stoi rzeźba/fontanna Trzej grajkowie – dzieło krakowskiego artysty Bronisława Chromego. Do handlowych tradycji tego miejsca nawiązują odbywające się tu m.in. Święto Chleba, Krakowskie Miodobranie czy Małopolski Festiwal Smaku.

O dawnej miejskiej samodzielności Kazimierza świadczy obecnie jedynie wyniosły ratusz stojący na placu Wolnica. Niegdyś gotycki (relikty XIV-wiecznych murów zachowały się w piwnicach), dwukrotnie płonął i każdorazowo był odbudowywany. W wyniku tych zmian zyskał rzadkie w Krakowie krenelażowe attyki i wieżę nakrytą skromnym hełmem. Po włączeniu Kazimierza w obręb Krakowa ratusz stracił swoją funkcję i popadł w ruinę; z czasem został zaadaptowany na potrzeby szkoły przemysłowo-handlowej, a później szkoły powszechnej dla młodzieży żydowskiej. Na wschodniej ścianie umieszczono w 1996 roku tablicę upamiętniającą przyjęcie do Polski za czasów króla Kazimierza Wielkiego żydowskich uchodźców prześladowanych w innych częściach Europy: zastąpiła ona pierwotną płaskorzeźbę usuniętą przez Niemców w okresie okupacji. Po II wojnie światowej swoje miejsce znalazło tu Muzeum Etnograficzne. Filia muzeum mieści się w położonym niedaleko przy ul. Krakowskiej 46 Domu Esterki. Tradycja raczej bezpodstawnie wiąże go z Esterką, barwnie odmalowaną przez Jana Długosza postacią żydowskiej kochanki króla Kazimierza Wielkiego. Pewne jest natomiast to, że ten gotycki w posadach dom (zachowane piwnice i kamieniarka okien) w XVI wieku należał do budowniczego i rajcy kazimierskiego Bartolomeo Berrecciego. Warto zwrócić uwagę na rzadko już spotykany łamany dach, zwany krakowskim.