Muzeum Stanisława Wyspiańskiego, oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, mieści się w Starym Spichlerzu, budynku wzniesionym w XVIII wieku, który na przestrzeni lat pełnił funkcje m.in. spichlerza, fabryki, sklepu, siedziby Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej.

W Muzeum Wyspiańskiego prezentowanych jest niemal 150 dzieł artysty, z czego zdecydowaną większość stanowią prace pastelowe na podłożu papierowym. Jest to technika wrażliwa zarówno na mikroklimat i zanieczyszczenia,  jak również na działanie światła. Z tego powodu, w celu zapewnienia bezpieczeństwa zbiorów, wystawa cyklicznie podlega zmianie.

Na parterze można zobaczyć portrety własne Wyspiańskiego uzupełnione o wizerunki najbliższej rodziny i osób z jego otoczenia. Przestrzeń dopełniają widoki Krakowa: pejzaże z okna mieszkania przy ulicy Krowoderskiej i wnętrza ulic rodzinnego miasta.

Na pierwszym piętrze można podziwiać dzieła Artysty, które nawiązują do trzech głównych wątków w jego twórczości. Stąd części wystawy noszą nazwy „Żywioły”, „Wawel - dramat królów” i „Apollo-Chrystus”. Projekt witraża „Bóg Ojciec” i kartony do dekoracji malarskiej kościoła Franciszkanów w Krakowie, model Akropolis, projekty witraży do katedry na Wawelu, propozycje dekoracji, mebli i tkanin do gmachu Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego wskazują na wielostronność działań twórczych artysty, od malarstwa, przez sztukę stosowaną, po architekturę.

W podziemiu budynku, w sali „Księgi moje” pokazywany jest m.in. księgozbiór Stanisława Wyspiańskiego z jego odręcznymi notatkami oraz pierwodruki wydań dramatów i utworów innych autorów, dla których okładki i ilustracje wykonał Wyspiański. W  przestrzeni „Metamorfozy”, prezentowane są teatralia: plakaty do inscenizacji jego sztuk, wybrane zdjęcia i fragmenty filmów z najsłynniejszych inscenizacji oraz ekranizacji dzieł literackich. Można skorzystać również z obejrzenia krótkiego filmu VR poświęconego artyście.  

Obecnie prezentowana wystawa wzbogacona została o pokaz prywatnej kolekcji dzieł Stanisława Wyspiańskiego związanych z Elizą Pareńską z Mühleisenów (1857–1918) i  jej mężem Stanisławem Pareńskim  (1843–1913). Ich salon w pałacu przy ulicy Wielopole 4 w Krakowie skupiał na przełomie XIX i XX wieku całą niemal bohemę artystyczną miasta. Odwiedzał go również Stanisław Wyspiański, który sportretował słynące z urody i inteligencji córki Pareńskich: Marię (1884–1941), Zofię (1886–1956) oraz Elizę (1888–1923). Wizerunek najmłodszej z sióstr, zwanej Lizką, namalował w roku 1905, należy on do piękniejszych młodopolskich portretów artysty. Oprócz tego dzieła, w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni, wyeksponowanych zostało pięć dotychczas niepokazywanych szerokiej publiczność rysunków z kolekcji Pareńskich. Subtelne, ołówkowe prace z lat 1889–1891 pochodzą, m.in. z okresu pracy Wyspiańskiego nad dekoracją malarską kościoła Mariackiego. Są to karty z rozproszonych szkicowników, m.in. „Mariackiego”, znajdującego się w kolekcjach Muzeum Narodowego w Krakowie i Warszawie oraz Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki we Lwowie.

Pokaz kolekcji prywatnej będzie można oglądać w oddziale MNK Wyspiański do 4.05.2025